Γράφει η Καλιόπη Αλαχούζου:
Στα μέσα Απριλίου 1920, η δολοφονία ενός ταμία και ενός φύλακα εργοστάσιου στη Μασαχουσέτη των ΗΠΑ, για λεία 15,776 δολαρίων, αποτέλεσε το σημείο έναρξης μιας θρυλικής ιστορίας. Τρεις εβδομάδες αργότερα, οι αστυνομικές αρχές, βασισμένες μάλλον σε ενδείξεις παρά σε αποδείξεις, προχώρησαν στη σύλληψη δυο υπόπτων. Πρόκειται για τους διακεκριμένους αναρχικούς Ιταλούς μετανάστες Nicola Sacco και Bartolomeo Vanzetti.Ο Nicola Sacco ήταν τσαγκάρης, γεννημένος στην επαρχία Foggia της Ιταλίας, ο οποίος σε ηλικία 17 ετών μετανάστευσε στις ΗΠΑ. Ο Bartolomeo Vanzetti, ιχθυοπώλης γεννημένος στη Β. Ιταλία, μετανάστευσε στις ΗΠΑ στην ηλικία των 20. Και οι δυο άντρες έφτασαν στις ΗΠΑ την ίδια χρονιά αλλά πέρασαν 9 χρόνια μέχρι να συναντηθούν.
Αμφότεροι οι άντρες ήταν οπαδοί του Luigi Galleani, ενός Ιταλού αναρχικού που υποστήριζε την επαναστατική βία. Την εποχή εκείνη οι Ιταλοί αναρχικοί βρισκόταν στην κορυφή της λίστας των "επικίνδυνων εχθρών της κυβέρνησης" και είχαν πολλάκις κατηγορηθεί για βομβιστικές επιθέσεις και απόπειρες δολοφονίας. Ο ίδιος ο Galleani απελάθηκε από τις ΗΠΑ στις 24 Ιουνίου του 1919.
Μια αλυσίδα γεγονότων, για τα οποία εξακολουθούν να υπάρχουν πολλά ερωτηματικά, οδηγεί την αστυνομία στο να στήσει καρτέρι σε ένα γκαράζ όπου τρεις άντρες θα παραλάμβαναν ένα όχημα, για το οποίο οι αρχές πίστευαν ότι βρισκόταν στον τόπο της δολοφονίας του φύλακα στο έγκλημα στο εργοστάσιο των Slatter and Morrill. Οι δυο από τους τρεις άντρες συλλαμβάνονται ως ύποπτοι: πρόκειται για τους Bartolomeo Vanzetti και Nicola Sacco.
Οι Sacco και Vanzetti κρίνονται ένοχοι, με περιστασιακές ενδείξεις για φόνο και καταδικάζονται σε θάνατο, μετά από μια δίκη επτά εβδομάδων όπου ήταν απροκάλυπτη η εχθρότητα και η μεροληψία των αρχών κατά των αναρχικών μεταναστών, και όπου για κάθε μάρτυρα υπεράσπισης η κατήγορος αρχή παρουσίαζε κάποιον δικό της που κατέρριπτε τα όσα υποστήριζε ο πρώτος. «Αυτός ο άνδρας, (ο Vanzetti) αν και μπορεί να μην διέπραξε το έγκλημα που του αποδίδεται, είναι παρόλα αυτά ένοχος, επειδή είναι εχθρός των θεσμών μας» φέρεται να δήλωσε ο πρόεδρος του δικαστηρίου προς τους ενόρκους κατά τη διάρκεια της δίκης. Όταν οι ένορκοι προφέρουν την ετυμηγορία «Ένοχοι» ο Nicola Sacco κραυγάζει μέσα στην αίθουσα «Είμαι αθώος!».
Με την έκδοση της απόφασης αρχίζουν διαμαρτυρίες σε εργατικές περιοχές των ΗΠΑ, της Ευρώπης και της Λατινικής Αμερικής. Οι μεγαλύτερες διαδηλώσεις σημειώνονται στη Γαλλία και την Ιταλία όπου χιλιάδες άνθρωποι γεμίζουν τους δρόμους. Οι διαδηλώσεις ωστόσο παύουν μόλις γίνει αντιληπτό ότι η εκτέλεση των δύο κατηγορουμένων δεν θα γινόταν άμεσα.
Όλο και περισσότερες διαμαρτυρίες αρχίζουν να γίνονται και στις δυο μεριές του Ατλαντικού. Άρθρο της εφημερίδας Frankfurter αναφέρει: «Εκτός της αίθουσας του δικαστηρίου η Κόκκινη υστερία κάνει θραύση: εντός, της επετράπη να κυριαρχήσει». Σωρεία τηλεγραφημάτων και επιστολών φθάνουν στο γραφείο του κυβερνήτη της Μασαχουσέτης από διανοούμενους ακόμα και δεξιών πεποιθήσεων. Ο κυβερνήτης Alvan T. Fuller διορίζει τριμελή επιτροπή για να εξετάσει την υπόθεση αλλά το πόρισμά της, στις 9 Απριλίου 1927, καταδικάζει και πάλι τους δυο άντρες. O ίδιος ο Fuller αρνείται να δείξει επιείκεια και η εκτέλεση των δυο αντρών στην ηλεκτρική καρέκλα μοιάζει αναπόφευκτη.
Οι συνήγοροι κάνουν έκκληση στον κόσμο: «Ελάτε με τρένα και πλοία! Ελάτε με τα πόδια ή με οχήματα! Ελάτε στη Βοστόνη!» ενώ δεκάδες εκκλήσεις στοιβάζονται στο γραφείο του κυβερνήτη. Μια από αυτές φέρει τις υπογραφές 474.842 πολιτών και μια δεύτερη άλλες 153.000. Η υπεράσπιση κάνει ακόμα μια προσπάθεια αναψηλάφησης της δικής με το αιτιολογικό της μεροληψίας του δικαστή, αίτημα που απορρίπτεται. Οι συνήγοροι στρέφονται στο Ανώτατο δικαστήριο μα και πάλι το αίτημά τους δεν γίνεται δεκτό. Μέχρι την παραμονή της εκτέλεσης γίνονται συνεχείς προσπάθειες – αλλά όλα τα αιτήματα απορρίπτονται. Ο νομικός αγώνας έχει λήξει και οι δυο άντρες οδεύουν αμετάκλητα προς την ηλεκτρική καρέκλα.
Μετά από έξι χρόνια σε ξεχωριστές φυλακές οι Sacco και Vanzetti ξανασυναντώνται στη φυλακή της Charlestown, όπου είχε αποφασιστεί να εκτελεστούν. Η πόλη μετατρέπεται σε φρούριο, ενώ οπλοπολυβόλα τοποθετούνται στα τείχη της φυλακής. Στους δρόμους περιπολούν εκατοντάδες άντρες των δυνάμεων ασφαλείας ενώ η Western Union εγκαθιστά 18 νέα τηλεγραφικά καλώδια για να αντεπεξέλθει στην παγκόσμια ζήτηση ειδήσεων για το θέμα. Εβδομήντα χιλιάδες πολίτες συγκεντρώθηκαν στην κεντρική πλατεία της Charlestown και οι ραδιοφωνικοί σταθμοί ανακοίνωσαν ότι θα λειτουργήσουν πέραν του ωραρίου τους για να αναμεταδώσουν τις εξελίξεις.
Οι δυο άντρες εκτελέστηκαν τα μεσάνυχτα στην ηλεκτρική καρέκλα. Πρώτος ο Sacco, ο οποίος πριν το ρεύμα διαπεράσει το κορμί του φώναξε «Ζήτω η αναρχία!» και πρόσθεσε πιο ήρεμος «αντίο γυναίκα μου, παιδιά μου και φίλοι μου». Ο Vanzetti δήλωσε πριν τον δέσουν στην ηλεκτρική καρέκλα «Επιθυμώ να δηλώσω ότι είμαι αθώος. Ποτέ δεν διέπραξα έγκλημα, κάποιες αμαρτίες ναι, αλλά ποτέ έγκλημα. Σας ευχαριστώ για όσα κάνατε για μένα. Είμαι αθώος για όλα τα εγκλήματα, όχι μόνο γι’ αυτό αλλά για όλα. Είμαι ένας αθώος άνθρωπος». Όταν τον έδεναν στην καρέκλα πρόσθεσε «Τώρα επιθυμώ να συγχωρέσω ορισμένους ανθρώπους γι’ αυτό που μου κάνουν». Ο φρουρός έδωσε τα σήμα και το χιλιάδες βολτ διαπέρασαν τον βουρκωμένο Vanzetti τα μεσάνυχτα της 23 Αυγούστου 1927.
Η είδηση της εκτέλεσης έβγαλε εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους στους δρόμους των έξι ηπείρων. Στη Γενεύη πάνω από 5.000 διαδηλωτές καταστρέφουν οτιδήποτε αμερικανικό βρίσκεται στο δρόμο τους, αυτοκίνητα, καταστήματα, κινηματογράφους που πρόβαλλαν αμερικανικές ταινίες. Στο Παρίσι η αμερικανική πρεσβεία περικυκλώνεται από τανκς προκειμένου να προστατευθεί. Στη Γερμανία ξεσπάνε βίαια επεισόδια με αποτέλεσμα έξι άνθρωποι να χάσουν τη ζωή τους.
«Δεν θα ευχόμουν ποτέ σ’ ένα σκυλί, δεν θα ευχόμουν ποτέ σε ένα φίδι, δεν θα ευχόμουν ποτέ στο πιο χαμερπές και δυστυχισμένο πλάσμα της γης, να περάσει όσα υπέφερα εγώ, για πράγματα για τα οποία δεν είμαι ένοχος. Αλλά έχω πειστεί πως είμαι ένοχος για όλα όσα υποφέρω. Υποφέρω γιατί είμαι ριζοσπάστης και, αλήθεια, είμαι ριζοσπάστης. Υποφέρω γιατί είμαι Ιταλός και, αλήθεια, είμαι Ιταλός. Υποφέρω περισσότερο απ’ όλα για την οικογένειά μου και την αγαπημένη μου, παρά για τον εαυτό μου. Αλλά είμαι τόσο σίγουρος πως έχω το δίκιο με το μέρος μου, ώστε αν μπορούσατε να με εκτελέσετε δυο φορές, και αν μπορούσα να ξαναγεννηθώ ακόμα δύο, θα ζούσα την ίδια ζωή και θα έκανα ότι έχω ήδη κάνει.
Bartolomeo Vanzetti»
