Η αλλοίωση των αντι-εκλογικών και αντι-κρατικών θέσεων της CNT και της FAI
(Έχουν συμπληρωθεί 70 χρόνια από το τέλος της κοινωνικής επανάστασης στην Ισπανία και πολλά ζητήματα παραμένουν «ανοιχτά», εμποδίζοντας το ξεκαθάρισμα για μια κατανόηση σε βάθος των αιτιών της αποτυχίας και την αντιμετώπιση πολλών αρνητικών καταστάσεων –που δυστυχώς επαναλαμβάνονται σε πολλές περιπτώσεις– ώστε να ουσιαστικοποιηθούν οι διεργασίες, που θα αναδείξουν την σημασία της αναρχικής επανάστασης. Το κείμενο που ακολουθεί είναι μια συμβολή –και όχι η μοναδική– σ’ αυτήν την κατεύθυνση).
Το ζήτημα της κοινωνικής επανάστασης στην Ισπανία απασχόλησε και απασχολεί πολλούς συντρόφους. Μια ματιά από «τα μέσα» σίγουρα μπορεί να βοηθήσει σε μια ορισμένη αποσαφήνιση.
(Στα τέλη του 1935 στην Ισπανία, με το σχηματισμό του Λαϊκού Μετώπου, η Αριστερά έριξε το δόλωμα στους αναρχικούς και αναρχο-συνδικαλιστές ώστε να αποποιηθούν την αντι-εκλογική τους στάση.
Ολέθρια λάθη, προσωπικές ματαιοδοξίες ή αφέλεια;
Ο Στιούαρτ Κρίστι στο βιβλίο του «Εμείς οι Αναρχικοί, μια μελέτη της FAI (Ιβηρική Αναρχική Ομοσπονδία)» μας περιγράφει όλο το σκηνικό της εποχής, το πώς οδηγήθηκαν κάποιοι αναρχικοί να απομακρυνθούν από θεμελιώδεις αναρχικές θέσεις. Γεγονός που συνέβαλε, μαζί με άλλες επιλογές και γεγονότα, στην αποτυχία της κοινωνικής επανάστασης. Θα χρησιμοποιήσουμε κάποια αποσπάσματα για να δείξουμε πώς ακριβώς έγινε αυτή η διαδικασία απομάκρυνσης από θεμελιώδεις αρχές από τη μεριά της FAI και τηςCNT.
«Η αριστερά, από την άλλη μεριά, απρόθυμη να πάει σε εκλογές διασπασμένη, σχημάτισε τη συμμαχία του «Λαϊκού Μετώπου» που αποτελούνταν από Σοσιαλιστές, Ρεπουμπλικάνους, Κομμουνιστές και άλλες μαρξιστικές ομαδοποιήσεις, όπως επίσης και το Καταλανικό κόμμα και άλλες μπουρζουάδικες εθνικιστικές ομάδες. Το πρόγραμμά του, η δουλειά του Αζάνια και του Πριέτο, ήταν μετριοπαθές, υποσχόταν πλήρη αποκατάσταση του συντάγματος, αναμόρφωση της φορολόγησης, της αστυνομίας κ.τ.λ., αλλά αποκήρυσσε το Σοσιαλιστικό πρόγραμμα για εθνικοποίηση της γης, των τραπεζών και της βιομηχανίας. Επίσης, πρόσφερε αμνηστία για όλα τα πολιτικά εγκλήματα που έγιναν από το Νοέμβριο του 1933. Αυτό ήταν το καρότο για τη CNT.
Ο Κομπανύ (ΣτΜ: ηγέτης του κόμματος Esquerra), εν τω μεταξύ, είχε περάσει «στη ζούλα» ένα γράμμα από τη φυλακή στο βοηθό του, Χοσέ Αντόνιο Τραμπάλ Σανζ, προτείνοντας μια προσέγγιση στην Καταλανική CNT, για να της ζητήσει να σταματήσει την αντι-εκλογική της προπαγάνδα εν όψει των επικείμενων εκλογών.
Ο Γκαρσία Βιβάντσος, μασόνος και συνδεόμενος με την ομάδα Nosotros, προσεγγίστηκε από δύο άνδρες: τον Φαρέρας, αρχηγό της Μεγάλης Στοάς της Καταλονίας και των Βαλεαρίδων και τον Σαλβά εκ μέρους του Esquerra (ΣτΜ: Καταλανικό Μεσοαστικό Κόμμα). Κανονίστηκε να γίνει μια συνάντηση με τον Ασκάσο, το Ντουρούτι και τον Όλιβερ (ΣτΜ: μετέπειτα υπουργό) για να συζητήσουν τις προτάσεις του Κομπανύ να αναστείλει η CNT την αντι-εκλογική της καμπάνια.
Πριν ενημερωθεί η Περιφερειακή Επιτροπή της CNT γι’ αυτήν την προσέγγιση, ο Γκαρσία Όλιβερ κάλεσε μια συνάντηση με τους ομοϊδεάτες συντρόφους του της ομάδας Nosotros και της Συνομόσπονδης Επιτροπής Άμυνας της Καταλονίας (αυτές οι δύο υπερκαλύπτονταν σε σημείο που να ταυτίζονται) για να συζητήσουν την πρόταση του Esquerra. Κατά την άποψη του Όλιβερ, αν απέφευγαν τη συνάντηση με τους απεσταλμένους του Κομπανύ θα έψαχναν μια παρόμοια διευθέτηση με άλλους μαχητές της CNT, είτε στην Καταλονία είτε στη Μαδρίτη. Έπρεπε να πάρουν μια απόφαση γρήγορα.
Η κρίσιμη συνάντηση έγινε στο διαμέρισμα του Όλιβερ, απέναντι από το ποδοσφαιρικό γήπεδο Jupiter στη συνοικία Pueblo Nuevo της Βαρκελώνης. Όλη η ομάδα Nosotros παρευρέθηκε…
Όταν ο Βιβάντσος περιέγραψε τις προτάσεις που του έθεσαν το κόμμα Esquerra και η Μεγάλη Στοά, ο Γκαρσία Όλιβερ είπε την άποψή του για την κατάσταση. Αν η CNT βοηθούσε το «Λαϊκό Μέτωπο», θα τους έδινε τα μέσα να της επιτεθούν. Αν, από την άλλη, απείχε, οι αντιδραστικοί θα έμπαιναν μέσα και θα επιτίθονταν και σ’ αυτούς και στους ρεφορμιστές μαζί, ηθικά θα ήταν το ίδιο σαν να τους ψηφίζαν, κάτι που κανένας αναρχικός δε θα έκανε, αν και οι ρεφορμιστές πιθανόν θα προσπαθούσαν να τους πουλήσουν στους αντιδραστικούς σαν μοχλό διαπραγμάτευσης. Η μόνη βιώσιμη επιλογή που είχαν οι αναρχικοί ήταν να υποστηρίξουν μια τακτική ψήφο για το «Λαϊκό Μέτωπο» σαν μέσο για να κρατήσουν τους φασίστες έξω ώστε να προετοιμαστούν γι’ αυτό που προέβλεπαν, την αναπόφευκτη βίαιη αντιπαράθεση με το στρατό. Ο Όλιβερ πρότεινε να δοθεί στη CNT ο απαραίτητος οπλισμός για ν’ αντισταθεί στο στρατό, με αντάλλαγμα την υποστήριξη προς το «Λαϊκό Μέτωπο» στις κάλπες».
Ο Όλιβερ, εδώ, χρησιμοποιεί ένα φραστικό τέχνασμα βάζοντας μια θεμελιακή αναρχική θέση σε πολιτική διαπραγμάτευση ανάμεσα σε εξουσιαστικές μερίδες και μ’ αυτό τον εξουδετερώνει την ανεξάρτητη κοινωνική της υπόσταση.
«Τίποτα, πάντως, δε θα συμφωνούνταν μέχρι να διασφαλίσουν τον οπλισμό πριν ή αμέσως μετά την εκλογική νίκη της αριστεράς.
Οι Καταλανοί αναρχικοί συμφώνησαν ότι όταν το θέμα της αντι-εκλογικής καμπάνιας θα συζητιόταν πριν τις εκλογές, το καθήκον τους σαν επαναστάτες ήταν να εκφράσουν αυτό που έβλεπαν σαν πιθανές συνέπειες της ψήφου ή της αποχής:
Αν η εργατική τάξη απέχει από την ψηφοφορία αυτή τη φορά, η εκλογική νίκη θα πάει στη φασιστική δεξιά. Αν επιτύχουν, θα πρέπει να βγούμε στους δρόμους να τους πολεμήσουμε με όλα τα διαθέσιμα όπλα.
Αν η εργατική τάξη ψηφίσει αυτή τη φορά, και ψηφίσει για την αριστερά, η δεξιά, με τη βοήθεια του στρατού, θα εξεγερθεί πριν περάσουν έξι μήνες, και πρέπει να τους πολεμήσουμε στους δρόμους με όπλα.
Έτσι δεν σας λέμε ότι ΔΕΝ πρέπει να ψηφίσετε. Αλλά ούτε σας λέμε ότι πρέπει να ψηφίσετε. Ας πράξει ο καθένας όπως του υπαγορεύει η συνείδησή του. Αλλά πρέπει όλοι να είστε έτοιμοι να πολεμήσετε στο δρόμο, όποιος κι αν νικήσει, είτε η δεξιά είτε η αριστερά».
Το δίλημμα αυτό έμπαινε, όμως, μ’ ένα περίεργο και πολιτικό τρόπο (δεχόμενοι ότι πολιτική σημαίνει εξαπάτηση των ανθρώπων): να ψηφίσουμε για να μη νικήσει η δεξιά, βγάζοντας έτσι τους φυλακισμένους μας έξω. Κάτι παρόμοιο έγινε πρόσφατα και στη Γαλλία, όπου διάφορες ομάδες καλούσαν κόσμο να ψηφίσει το Σιράκ για να μη βγει ο Λεπέν!
Πίσω στην Ισπανία του ’35, το δόλωμα φαίνεται ότι έπιασε! Η CNT ήταν έτοιμη να αναστείλει τις αντι-εκλογικές της κινητοποιήσεις ή να τις απονευρώσει. Αλλοίωσε έτσι μια σημαντική αντι-κρατική θέση και την μετέτρεψε σε εμπόρευμα.
«Δύο μέρες αργότερα ο Γκαρσία Βιβάντσος κανόνισε τη συνάντηση ανάμεσα στους αντιπροσώπους του Κομπανύ, τους Τραμπάλ, Φαρέρας και Σαλβά, και τους αναρχικούς Ασκάσο, Ντουρούτι και Όλιβερ. Ένα γράμμα από τον Κομπανύ διαβάστηκε, ένα γράμμα στο οποίο ο Καταλανός εθνικιστής δήλωνε το θαυμασμό του για τους άνδρες της CNT και τις απολογίες του γι’ αυτά που συνέβησαν τον Οκτώβριο του 1934. Τα προβλήματα που τους ένωναν τώρα, τόνιζε, περιελάμβαναν τους χιλιάδες πολιτικούς κρατούμενους σε όλη την Ισπανία. Αν η δεξιά, υπό τον Γκιλ Ρομπλς και τους συνεργάτες του της CEDA (ΣτΜ: δεξιό καθολικό κόμμα), κέρδιζαν τις εκλογές τότε οι πολιτικοί κρατούμενοι θα παρέμεναν φυλακισμένοι για πολλά χρόνια. Αν, από την άλλη, η CNT ετοιμαζόταν να αναστείλει την αντι-εκλογική της προπαγάνδα και να ενθαρρύνει τους Ισπανούς και Καταλανούς εργάτες να ψηφίσουν το «Λαϊκό Μέτωπο», η αριστερά θα κέρδιζε και θα εξασφάλιζε την απελευθέρωση των κρατούμενων. Ο Ασκάσο, ο Ντουρούτι και ο Όλιβερ παροτρύνονταν να ασκήσουν την επιρροή στους συντρόφους τους για να μετακινήσουν την αντι-εκλογική τους θέση.
Η απάντηση του Κομπανύ ήρθε μετά από δύο εβδομάδες […] Ο εν δυνάμει Καταλανός πρωθυπουργός υποσχέθηκε, πάντως, να δώσει όπλα στους αναρχικούς επαναστάτες αν διασφαλιζόταν η νίκη στις εκλογές. Μη έχοντας άλλη επιλογή παρά να συμφωνήσουν με κάπως αμφιλεγόμενη σιγουριά, οι Ντουρούτι, Ασκάσο, Όλιβερ συμφώνησαν να χρησιμοποιήσουν την επιρροή τους ώστε να αποτρέψουν τη CNT και τη FAI να διοργανώσουν αντι-εκλογική καμπάνια για τις επερχόμενες εκλογές του Φεβρουαρίου του 1936.
Ο Λάργκο Καμπαλέρο, ο ηγέτης της UGT (ΣτΜ: Γενική Εργατική Ένωση – σοσιαλιστικό συνδικάτο) -PSOE, όπως ο Λουί Κομπανύ και οι πολιτικοί του κόμματος Esquerra, ήταν εξίσου… ευαίσθητος για την εκλογική σημασία των 1.600.000 μελών της CNT. Η επιτυχής αντι-εκλογική καμπάνια που διοργάνωσαν οι αναρχικοί το 1933 είχε καταστροφικό αποτέλεσμα για τη δική του πορεία προς την εξουσία. Καταπίνοντας την εχθρότητά του, απευθύνθηκε στη CNT δημόσια ώστε να υποστηρίξει το «Λαϊκό Μέτωπο» στις επερχόμενες εκλογές».
Ανάλογες περιπτώσεις βλέπουμε ακόμα και σήμερα, με κομμάτια της αριστεράς να προσπαθούν να «προσεγγίσουν» αναρχικούς κι αντιεξουσιαστές, ιδιαίτερα μετά την εξέγερση του Δεκέμβρη του 2008 στην Ελλάδα.
Οι εκκλήσεις για «αποτελεσματικότητα», «μαζικότητα», «απεύθυνση» είναι κάτι γνωστό και μπορεί να ιδωθεί και στις μέρες μας άλλωστε. Διλήμματα όπως «να είμαστε εμείς κι εμείς ή να ανοιχτούμε;», «είμαστε λίγοι» κτλ. προβάλλονται ακόμα και σήμερα από αγωνιστές που συμμετέχουν στον κοινωνικό πόλεμο και φαίνεται να έλκονται περισσότερο από την ποσότητα παρά από τις απόψεις και την κοινωνική δυναμική τους. Έτσι, ζητήματα που φαινομενικά μπορεί να απασχολήσουν πρόσκαιρα κάπως περισσότερο κόσμο, όπως π.χ. η «καταστολή», ο «αντιφασισμός», οι «φυλακές», τα «πολιτικά δικαιώματα» μπαίνουν στην ατζέντα διαφόρων πρωτοβουλιών. Γίνονται ένα χαρμάνι για την μερικοποίηση της δράσης.
Ποιο είναι όμως το τίμημα; Η πρόσκαιρη «μαζικοποίηση», αν και όταν γίνει, σύντομα θα ξεφουσκώσει… Οι δραστηριότητες θα ωφελήσουν ρεφορμιστικές και, ενισχυτικές του συστήματος κυριαρχίας κι εκμετάλλευσης, διαδικασίες.
Ας δούμε, όμως, πώς εξελίχθηκε το θέμα στην Ισπανία και ποιές οι επιφυλάξεις άλλων αναρχικών και αγωνιστών για το πού μπορούσε να οδηγήσει αυτή η επικίνδυνη μετατόπιση θέσεων.
«Η Περιφερειακή Επιτροπή της CNT στην Καταλονία απάντησε γρήγορα. Διοργάνωσε ένα Περιφερειακό Συνέδριο στις 26-29 Ιανουαρίου 1936 για να συζητήσει το θέμα της υποστήριξης των υποψηφίων του «Λαϊκού Μετώπου» στις επερχόμενες εκλογές. Ένα άλλο σημαντικό θέμα στην ατζέντα ήταν το θέμα μιας επίσημης επαναστατικής συνεργασίας με την UGT. Η συζήτηση αποκάλυψε ένα μεγάλο βαθμό σύγχυσης και ιδεολογικής αβεβαιότητας για το αν η αντι-εκλογική στάση ήταν θέμα τακτικής ή θέμα θεμελιωδών αρχών. Το γεγονός ότι ακτιβιστές τέτοιου βεληνεκούς όπως ο Ντουρούτι, ο Ασκάσο και ο Όλιβερ, όπως και η Επιτροπή Χερσονήσου της FAI, προωθούσαν παρασκηνιακά τη στήριξη της τακτικής ψήφου έδωσε ιδιαίτερο βάρος σ’ αυτή τη θέση1.
Η γραμματεία της αναρχο-συνδικαλιστικής διεθνούς, της AIT, έστειλε ένα γράμμα στο Περιφερειακό Συνέδριο προειδοποιώντας για τους κινδύνους μιας ακόμα και μόνο τακτικής συμμετοχής στην καπιταλιστική και κρατιστική εκλογική διαδικασία:
[«Οι επερχόμενες εκλογές που προγραμματίζονται για το Φεβρουάριο έχουν παράγει τη συλλογική παραίσθηση μιας εποχής πιθανής κοινωνικής επιτυχίας που θα προκύψει χάρη στη νίκη της αριστεράς. Από μετριοπαθείς Ρεπουμπλικάνους έως Κομμουνιστές, το αποκαλούμενο Αντι-φασιστικό Μέτωπο υπόσχεται να παλέψει ενάντια σε όλες τις δυνάμεις της αντίδρασης.
Σε διάφορα συνομόσπονδα σώματα στην Ισπανία το θέμα συζητιέται - «Είναι πρέπον να ψηφίσουμε; Πρέπει να ψηφίσουμε ή όχι; Είναι η ψήφος μας συνδεδεμένη με βασικές αρχές, ή μπορεί να ερμηνευτεί σαν απλή τακτική που μπορεί να μεταβληθεί καθώς μεταβάλλονται οι ανάγκες της στιγμής; Υπάρχει κίνδυνος στην αποχή, δίνοντας ώθηση στη δεξιά;» Όλα αυτά τα ερωτήματα δεν συζητιούνται επαρκώς στην αγκαλιά του Ισπανού συγγενή μας. Τέτοια αναποφασιστικότητα, «η διόρθωση θέσεων», πρέπει να αποδοθεί εξ ολοκλήρου σ’ αυτή τη συλλογική ψύχωση που πηγάζει από τον επαπειλούμενο κίνδυνο.
Υπάρχουν μόνο δύο επιλογές: είτε πολλοί Ισπανοί σύντροφοι, πεισμένοι ότι η προπαγάνδα περί αποχής δε θα ήταν τόσο αποτελεσματική όσο το 1933, θα την κρατήσουν επειδή διατηρεί όλες τις αξίες της σαν δήλωση αρχών, ή η προπαγάνδα για άλλη μια φορά να οδηγήσει σε κοινοβουλευτικό και κυβερνητικό αδιέξοδο στη χώρα, οπότε η CNT πρέπει να εκμεταλλευτεί την κατάσταση… μέσω της κοινωνικής επανάστασης. Γιατί είναι κοινό μυστικό ότι υπάρχει μόνο ένας δρόμος για τον αγώνα εναντίον του φασισμού· η Επανάσταση…»]
Αν και το Συνέδριο επίσημα επανα-επιβεβαίωσε την αντι-εκλογική θέση της CNT, η αντι-εκλογική καμπάνια που οργάνωσε πριν τις εκλογές ήταν με μισή καρδιά, για να είμαστε επιεικείς. Ο ιστορικός της CNT Χοσέ Πεϊρά την περιέγραψε ως «τόσο απαθή που μετά βίας γινόταν αισθητή». Μια μειοψηφία αναρχικών απείχαν όντως, αλλά η συντριπτική πλειοψηφία των μελών της CNT (απ’ τους οποίους ίσως μισό εκατομμύριο αυτοπροσδιορίζονταν ως αναρχικοί), ειδικά στην Αραγωνία όπου η ψήφος είχε προταθεί, και στην Καταλονία, αγνόησε το πατρικό γράμμα της ΑΙΤ και ψήφισε για τους προοδευτικούς υποψήφιους. Έτσι οι μαχητές της CNT έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο στην άνοδο στην εξουσία του «Λαϊκού Μετώπου» το 1936, όπως έκαναν και στη γέννηση της Δημοκρατίας το 1931 και τη δεξιά νίκη του 19332 . Είτε ψήφιζαν για να επιταχύνουν την επανάσταση, έπαιζαν με το χρόνο ή κατευθύνονταν από το δόλωμα του «Λαϊκού Μετώπου» για ολική αμνηστία για τους 15.000 περίπου πολιτικούς και κοινωνικούς κρατούμενους (πολλοί απ’ τους οποίους ήταν αναρχικοί και cenetistas που φυλακίστηκαν για τη συμμετοχή τους στις εξεγέρσεις του Δεκεμβρίου του 1933 και του Οκτωβρίου του 1934) δεν μπορούμε να το εξακριβώσουμε· αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι οι συνομόσπονδοι εργάτες δεν ψήφισαν το «Λαϊκό Μέτωπο» σαν λύση στα προβλήματά τους.
Αμέσως μετά το Συνέδριο της CNT, μια Ολομέλεια Χερσονήσου της FAI έλαβε χώρα στη Μαδρίτη στις 31 Ιανουαρίου και 1 Φεβρουαρίου. Οι αναφορές από τις διάφορες Περιφερειακές Ομοσπονδίες και Επιτροπές ήταν αποθαρρυντικές. Ο αριθμός των ομάδων που συνδέονταν με τη FAI είχε πέσει από το νούμερο-ρεκόρ του 1933 σε 469. Αυτή η πτώση θα μπορούσε να αποδοθεί εν μέρει στην καταστολή των δύο προηγούμενων ετών, αλλά επίσης αντανακλούσε την αυξανόμενη δυσαρέσκεια που ένιωθαν οι αναρχικοί με τη συγκεντρωτική κατεύθυνση που έπαιρνε η Επιτροπή Χερσονήσου της FAI κάτω από την επιρροή της ομάδας Nervio του ντε Σαντιγιάν»(3).
Ένα άλλο ζήτημα που αναδεικνύεται εδώ είναι και ο συγκεντρωτισμός, που μπορεί να οδηγήσει σε «επιτελεία», «εξειδίκευση» και εν τέλει στο διαχωρισμό…
Αναρχική Αρχειοθήκη Θεσσαλονίκης
—————————
Παραπομπές
1. Presencia, Παρίσι, 1967, σ. 46. Σύμφωνα με τον Πεϊρά, ο Γκαρσία Όλιβερ συμμετείχε σε μια «κλειστή» συνάντηση «επιφανών» αμέσως πριν το Περιφερειακό Συνέδριο της CNT τον Ιανουάριο. Αυτή η συνάντηση, που προφανώς «έγινε στην πλάτη της οργάνωσης», θα εμπόδιζε μια ενεργή και δυναμική αντι-εκλογική καμπάνια, όπως αυτή που κόστισε τις εκλογές στην Αριστερά το Νοέμβριο του 1933. «Απ’ αυτήν», σημειώνει ο Πεϊρά, «αναμφίβολα προέκυψε η σύγκληση του συνεδρίου που πρότεινε αναμφίβολα μιας χαμηλής έντασης καμπάνια ενάντια στις εκλογές». Τα μέλη της Επιτροπής Χερσονήσου της FAI είχαν επίσης δεσμευτεί να υποστηρίξουν την Αριστερά στις εκλογές. «Η πρωτοβουλία της καμπάνιας» έγραψε ο ντε Σαντιγιάν, «πήγαζε από την Επιτροπή Χερσονήσου της FAI». De Santillαn, Contribuciοn a la historia del movimiento obrero espanol, Τόμος ΙΙΙ, σ. 267.
2. Το 1931 οι επαρχίες με παραπάνω από 35% αποχή ήταν: 35-40%, Οβιέδο, Βαρκελώνη, Σεβίλλη, Γρανάδα, Αλμερία, Μούρθια· 40-50% Καντίθ, Μάλαγα, Λα Κορούνια· 45% Ποντεβέντρα. Υπήρχε ισχυρή παρουσία της CNT σε όλες αυτές τις επαρχίες. Στις εκλογές του 1933 οι επαρχίες με πάνω από 35% αποχή ήταν: 35-40% Λεόν, Αλμερία, Τερουέλ, Λέριδα, Χερόνα, Βαρκελώνη. 40-45% Λα Κορούνια, Ποντεβέντρα, Σαραγόσα, Ταρραγόνα· 45%: Χουέσκα, Σεβίλλη, Καντίθ, Μάλαγα. Στις εκλογές του 1936 τα αποτελέσματα της αποχής ήταν: 35-45% Λα Κορούνια, Λούγκο, Ζαμόρα, Καντίθ, Αλμερία, Μούρθια· 40-45% Μπουργκός, Γκουανταλαχάρα, Μάλαγα· 45% Τερουέλ (Πηγή: Jean Becarud, La IIe republique espagnole, doctoral thesis, Fondation National des Sciences Politiques, Παρίσι, 1962).
3. O ντε Σαντιγιάν ρίχνει λίγο φως στο πώς έγινε αυτή η μετατόπιση: «Σιγά σιγά αρχίσαμε να επικεντρώνουμε την προσοχή σε πιο ουσιαστικό αγώνα (π.χ. συνωμοτικό αγώνα) και η FAI κινητοποίησε τους πιο εξοπλισμένους, πιο εκπαιδευμένους, πιο υπεύθυνους μαχητές. Οι διαφωνούντες κάθισαν στις πίσω θέσεις: δημοσιεύσαμε περιοδικά, βιβλία και φυλλάδια και διοργανώσαμε τοπικές, περιφερειακές και εθνικές συναντήσεις με συγκεκριμένη ατζέντα… Σήμερα όπως και χθες έχουμε θερμοκέφαλους, επαναστάτες που βιάζονται. Αλλά η FAI έπαψε να είναι υπέρμαχος τέτοιων θερμοκέφαλων τουλάχιστον από το 1934» (Γράμμα στον Φιντέλ Μιρό, Catalunya los trabajadores, ό.π., σς. 65-68).
Ο Προγκρέσο Φερνάντεθ ήταν ένας απ’ αυτούς που «κάθισαν στις πίσω θέσεις» αποσυρόμενος από τη FAI (Bicicleta, ό.π.).
Ο Πεϊρά ήταν ένας άλλος μαχητής που ανησυχούσε γι’ αυτή τη μετατόπιση κατεύθυνσης. Ενώ συμφωνούσε σε επίπεδο αρχών με την τακτική ψήφο «Παραιτήθηκα από την εκδοτική ομάδα της Solidaridad Obrera σε μια κίνηση διαμαρτυρίας. Είχα πειστεί ότι αυτή η αλλαγή βηματισμού έκρυβε την μυστική επιθυμία να κερδίσει η Αριστερά τις εκλογές. Είχα αρκετές βάσιμες αποδείξεις για να το πιστεύω. Οι πολιτικοί αποκαλούν αυτή την ανακολουθία στη συμπεριφορά «πολιτική της αντι-πολιτικής». Όντως, εκτός αν είναι καθορισμένη θέση, που ισχύει για κάθε ενδεχόμενο, η α-πολίτικη στάση χάνει το κύρος της σαν αρχή και γίνεται καθαρός οπορτουνισμός». (Peirats, Examen critico-constructivo del movimiento libertario espanol, Μεξικό, 1967, σ. 27).
(Δημοσιεύτηκε στη ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ φ. 89, Δεκέμβριος 2009)
